El-Kıstâsü'l-Müstakîm, قسطاس المستقيم : Dosdoğru ölçü (inceleme - çeviri - tıpkıbasım) / Ebû Hâmid el-Gazzâlî, çeviren ve yayına hazırlayan: İbrahim Çapak.

el-Kıstâsü’l-Müstakîm, Ebû Hâmid el-Gazzâlî’nin (ö.505/1111), İsmâilî-Bâtınî harekete ve dînî gerçeklerin sadece “masum bir imam”ın öğretmesiyle bilinebileceğini ileri süren, Hasan Sabbâh’a, genel olarak ise “Ta‘lîmiyye” adıyla bilinen sapkın akıma karşı mücadelesi çerçevesinde kaleme aldığı eserlerden biridir.

el-Kıstâs aynı zamanda, Mi‘yâru’l-ilm ve Mihakku’n-nazar gibi diğer bir grup eseriyle birlikte Gazzâlî’nin dini ilimlerde yeni yöntem arayışı çerçevesinde mantık ilminin esaslarını Kur’ân’dan hareketle (yeniden) ortaya koy­duğu ve bu ilkeleri tüm dini bilgi sahasına ve hatta matematik ve diğer ilimlere tatbik edil­mesini savunduğu bir eserdir. Ancak Gazzâlî, Aristo mantığının kavramlarını kullanmadı­ğı gibi, re’y ve kıyâs yöntemini de reddeder.

Gazzâlî bilgiyi Kur’an’dan çıkardığı ve isimle­rini kendisinin koyduğu beş mîzanla ölçer.

Bir yolculuk esnasında kendisine yoldaş­lık edip doğru bilgi elde etmenin yöntemi hakkında sorular yönelten Ehl-i ta‘lîmden bir kişiyle aralarında geçen diyalogları on bölüm halinde kaleme alan Gazzâlî, Ehl-i ta‘lîm’in, bilgileri Kur’an mîzanlarına benzetilen şey­tan mîzanlarıyla ölçtüğünü belirtir, Hz. Mu­hammed’le ve ümmetin âlimleriyle iktifa edilmesi gerektiğini ve “masum imâma” ih­tiyaç bulunmadığını delilleriyle ortaya koyar.

Prof. Dr. İbrahim Çapak’ın yayına hazır­ladığı eser, giriş ve dizinle birlikte Süleyma­niye Kütüphanesi, Kılıç Ali Paşa no. 1026’da kayıtlı yazma nüshanın tıpkıbasımı ile birlik­te neşredilmiştir.