Tez (Yüksek Lisans)--TOBB ETÜ Sosyal Bilimleri Enstitüsü Ağustos 2018

Sağlık mekânlarında kullanıcıların sosyal ve psikolojik gereksinimlerini karşılayabilen tasarım anlayışına yönelik artan farkındalık mekân-hasta/çalışan psikolojisi ile ilgili araştırmaları ön plana çıkarmaktadır. Hastalara güven ve memnuniyet sağlayabilen, tedaviyi destekleyici yaklaşıma sahip hasta odaklı sağlık mekânı tasarımları çalışmanın çıkış noktasını oluştururken, tasarım disiplinlerinin kesiştiği alanlar içerisinde “Deneyim Tasarımı” ise fiziksel çevre içeriğinin etkilerini değerlendirmek, kullanıcıların mekân deneyimini anlamak açısından çalışmaya yön vermektedir. Bununla birlikte hastanelerin iç mekânlarında yer alan “çevresel grafik tasarım” elemanları, hastaların mekân deneyimi ile oluşan yönlendirme, bilgilendirme ve mekân algısı gibi kriterleri biçimlendiren unsurlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Öte yandan, çevresel grafik tasarım, mekân ilişkisi ve deneyim tasarımı kesişiminde yapılan çalışmaların yetersiz olması nedeniyle hastane mekânlarında deneyim tasarımı ile çevresel grafik tasarımın kullanıcılar üzerindeki etkilerinin incelenmesi tezin odak noktasını oluşturmaktadır.
Bu bağlamda, çalışmanın birinci bölümünde hastane mekanlarındaki deneyim tasarımı ve çevresel grafik tasarımı arasındaki ilişki ve teoriler incelenmiştir. İkinci bölümde, sağlık mekanlarında yer alan çevresel grafik tasarım elemanları; fotoğraf, illüstrasyon, tipografi ve piktogram olarak ayrı başlıklar altında ele alınmış, kullanıcıların mekân deneyimine olan etkileri araştırılmıştır. Ayrıca, hastane
v
mekanlarındaki fotoğraf, tipografi, illüstrasyon ve piktogram alt başlıklarında ele alınan çevresel grafik tasarım elemanlarının sağlık mekanları ile olan ilişkisinde etkili olan tasarım ölçütleri belirlenmiştir. Üçüncü ve dördüncü bölümlerde, hastanelerde görülen güncel çevresel grafik tasarım uygulamaları incelenerek, çevresel grafik tasarım elemanlarının bu mekanlardaki işlevi tespit edilmiştir. Bu doğrultuda çalışmaya katkı sağlayabilecek yeterli görsel elemana sahip araştırma mekanları belirlenmiş ve bu hastanelerde anket çalışması öncesinde yapılan gözlemler beşinci bölümde anlatılmıştır. Son bölümde ise hasta, sağlık personeli ve doktor gibi kullanıcı gruplarına uygulanan anketler ile çevresel grafik tasarım elemanlarının; bilgilendirme, rahatlama, yönlendirme, kurumsal algı, estetik, mekân aidiyeti ve güvenlik ölçütlerinin kullanıcıların mekân deneyimi üzerinde yol açtığı etkilere dair veriler elde edilmiş ve değerlendirilmiştir.
Bu çalışmada sağlık mekanlarında, çevresel grafik tasarım elemanlarının kullanıcı algısı üzerindeki etkileri araştırılmış ve aktif bir etkileşim alanı olan hastane mekânlarında karşımıza çıkan çevresel grafik tasarım elemanlarının belirlenmesinde rol oynayan tasarım ölçütlerinin, deneyim tasarımı üzerindeki etkileri belirlenmiştir. Çalışmanın sonucunda, iç mekân tasarımında çevresel grafik tasarım elemanlarının, kullanıcının mekân algısını ve mekân verimliliğini etkilediği gerçeğinden yola çıkarak, her iki alanı da kapsayan bir deneyim tasarımı vasıtasıyla ortaya konacak çözümlemelerin, sağlık mekânlarında çevresel grafik tasarım bağlamında katkı sağlaması hedeflenmiştir.

Increasing awareness of the design understanding that can meet the social and psychological needs of users in healthcare spaces is the focus of research on the place-patient / employee psychology. While the patient-centered healthcare space designs with therapeutic and supportive approach that can provide trust and satisfaction can form the starting point of study, "Design of Experience" within the intersection of design disciplines directs the users to work in terms of understanding the spatial experience of the environment. However, "environmental graphic design" elements in hospitals’ internal spaces are confronted as factors that shape the criteria such as orientation, information and sense of place generated by patients' experience of space. On the other hand, the examination of the experience design of hospitals and the effects of environmental graphic design on the users constitutes the focus of the thesis because of the inadequate work done in the area of environmental graphic design and space-related experience design.
In this context, the first part of the study examined the relationship and theories between experience design and environmental graphic design in hospital spaces. In the second chapter, environmental graphic design elements in health spaces; photography, illustration, typography and pictograms as discussed under separate headings, the effects of space users to experience were investigated. In addition, photos from local hospitals, typography, illustration and design criteria that influence
vii
the relationship pictogram of environmental graphic design elements considered in the sub-heading local health have been identified. In the third and fourth chapters, the current environmental graphic design practices in hospitals were examined and the function of environmental graphic design elements in these spaces were determined. In this respect, research spaces with sufficient visual elements that can contribute to the study were identified and the observations made in these hospitals before the questionnaire were explained in the fifth chapter. In the last chapter patients, medical staff and doctors with environmental graphic design elements such as questionnaires administered to groups of users; information about the effects of relaxation, orientation, institutional perception, aesthetics, space belonging and safety measures on the user's experience of space has been obtained and evaluated.
In this study, the effects on the user 's perception of environmental graphic design elements in health spaces were investigated and the effects of the design criteria which play a role in determining the environmental graphic design elements which are confronted in the hospital spaces which are the active interaction area, have been determined. As a result of the study, it has been aimed that environmental graphic design elements in interior design affects the user's sense of space and space efficiency, and that the solutions that will be presented through an experience design covering both areas contribute to the context of environmental graphic design in health spaces.