İÇİNDEKİLER 5
TABLOLAR LİSTESİ 9
KISALTMALAR CETVELİ 11
GİRİŞ 13
BİRİNCİ BÖLÜM
SORUMLULUK KAVRAMI VE DEVLET BAŞKANLARININ SORUMLULUĞUNUN TARİHİ
I. SORUMLULUK KAVRAMI VE TÜRLERİ 19
A. Sorumluluk ve Sorumsuzluk Kavramları 19
B. Sorumluluk Kavramının Gelişimi 21
C. Sorumluluk Türleri 22
1. Siyasi Sorumluluk 23
2. Hukuki Sorumluluk 25
3. Cezai Sorumluluk 27
II. DEVLET BAŞKANLARININ SORUMLULUĞUNUN TARİHİ GELİŞİMİ 28
A. Eskiçağda Devlet Başkanının Sorumluluğu. 28
B. Batıda Devlet Başkanının Sorumluluğu 30
C. Eski Türk Hukukunda Devlet Başkanının Sorumluluğu. 33
D. İslam Hukukunda Devlet Başkanının Sorumluluğu 34
E. Osmanlı Hukuku’nda Devlet Başkanının Sorumluluğu 39
1. Klasik Dönemde Padişahın Sorumluluğu 39
2. Meşrutiyet Dönemlerinde Padişahın Sorumluluğu 42
F. 1921, 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarında Devlet Başkanının Sorumluluğu 46
1. 1921 Teşkilat-ı Esasiye Dönemi 46
2. 1924 Teşkilat-ı Esasiye Dönemi 48
3. 1961 Anayasası Dönemi 51
4. 1982 Anayasası Dönemi 56

6 İçindekiler
İKİNCİ BÖLÜM HÜKÜMET SİSTEMLERİNDE
DEVLET BAŞKANLARININ SORUMLULUĞU
I. HÜKÜMET SİSTEMLERİNDE SİYASİ SORUMLULUK 59
A. Diktatörlüklerde ve Mutlak Monarşilerde Devlet Başkanının
Sorumluluğu 60
B. Meclis Hükümeti Sisteminde Devlet Başkanının Sorumluluğu 61
C. Başkanlık Sisteminde Başkanın Sorumluluğu 62
1. Başkanın Siyasal Sorumsuzluğu. 62
2. Başkanın Sorumsuzluğunu Dengeleyici Unsurlar 64
D. Yarı Başkanlık Sisteminde Devlet Başkanının Sorumluluğu 64
E. Parlamenter Sistemde Devlet Başkanının Sorumluluğu 66
1. Genel Olarak 66
2. Parlamenter Monarşilerde Devlet Başkanının Sorumluluğu 69
3. Parlamenter Cumhuriyetlerde Devlet Başkanının Sorumluluğu 70
II. HÜKÜMET SİSTEMLERİNDE HUKUKİ SORUMLULUK 72
A. Monarşilerde Devlet Başkanının Hukuki Sorumluluğu 72
B. Meclis Hükümeti Sisteminde Devlet Başkanının Hukuki Sorumluluğu 73
C. Başkanlık Sisteminde Devlet Başkanının Hukuki Sorumluluğu 73
D. Yarı Başkanlık Sisteminde 74
E. Parlamenter Sistemde Devlet Başkanının Hukuki Sorumluluğu 74
III. HÜKÜMET SİSTEMLERİNDE CEZAİ SORUMLULUK 76
A. Monarşilerde Devlet Başkanının Cezai Sorumluluğu 76
B. Meclis Hükümeti Sisteminde Devlet Başkanının Cezai Sorumluluğu 77
C. Başkanlık Sisteminde Başkanın Ceza Sorumluluğu 77
1. Başkanı Suçlama Şekli ve Konusu 78
2. Başkanı Suçlama Usulü 80
3. Başkanın Cezalandırılması 81
D. Yarı Başkanlık Sisteminde Devlet Başkanının Cezai Sorumluluğu 82
E. Parlamenter Sistemde Devlet Başkanının Cezai Sorumluluğu 84
1. Cumhurbaşkanının Kişisel Suçlardan Dolayı Sorumluluğu 85
2. Cumhurbaşkanının Görev Suçlarından Dolayı Sorumluluğu 87
3. Cumhurbaşkanının Vatana İhanet Suçu 89

İçindekiler 7

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
1982 ANAYASASI’NDA CUMHURBAŞKANININ SORUMLULUĞU
GENEL OLARAK 91
I. SİYASİ SORUMLULUK 94
A. Siyasi Sorumsuzluktan, Sorumlu Cumhurbaşkanına Geçiş 94
B. Cumhurbaşkanının Halka Karşı Siyasi Sorumluluğu 96
C. Meclise Karşı Sorumluluk ve Bütçe Yoluyla Denetim 97
D. Tek Başına Yapılacak İşlemler Tartışması 100
E. Kararname İmzalama Sorunu 102
F. Siyasi Sorumsuzluğun Süresi 104
II. HUKUKİ SORUMLULUK 104
A. 2017 Anayasa Değişiklikleri Öncesinde Cumhurbaşkanının Hukuki Sorumluluğu 105
B. Cumhurbaşkanının Sorumluluğunun İstisnasının Kalmaması 108
C. Cumhurbaşkanının Hukuki Sorumluluğunda Usul 110
III. CEZAİ SORUMLULUK 112
A. 2017 Anayasa Değişiklikleri Öncesinde 1982 Anayasası’nda Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu 113
1. Genel Olarak 113
2. Vatana İhanet Suçu 114
a) Hem siyasi hem cezai sorumlulukla ilgili olması 114
b) Tanımı 115
c) Kanunilik tartışmaları 117
d) Yüce Divan’da yargılanması 118
e) Vatana ihanetle suçlanan cumhurbaşkanının durumu 119
3. Kişisel Suçlar 120
a) Genel hükümlere göre yargılama 121
b) Dokunulmazlıktan yararlanma 122
c) Değişiklik yapılması 124
B. Görev Suçu, Kişisel Suç Ayrımının Kalkması 125
C. Sorumluluğun Vatana İhanetten Tüm Suç Tiplerine Genişlemesi 127
D. Görevin Sona Ermesinin Hükme Bağlanması 128
IV. CUMHURBAŞKANINI SORUŞTURMA VE YARGILAMA USULÜ 129
A. 2017 Anayasa Değişiklikleri ile Getirilen Usul 129
1. Cumhurbaşkanının Meclis Soruşturması Usulü İle Suçlandırılması 130

8 İçindekiler

2. Cumhurbaşkanının Tüm Zamanlarda İşlediği İddia Edilen
Suçların Aynı Usulle Soruşturulması 131
B. Cumhurbaşkanını Suçlama ve Sevk Usulü 133
1. Genel Olarak 133
2. Soruşturma Açılması Önergesi 135
3. Meclisin Soruşturma Açılması Kararı 140
4. Soruşturma Komisyonu 141
a) Komisyonun oluşturulması 141
b) Komisyonun çalışma usulü ve yetkileri 143
c) Komisyon raporu, hazırlanma süresi ve içeriği 145
5. Yüce Divan’a Sevk 147
a) Raporun görüşülmesi 147
b) Sevk oylaması 148
6. Yüce Divan’a Sevk Kararının Niteliği ve Yargısal Denetim 150
C. Cumhurbaşkanının Yargılanması 152
1. Yargılama Mercii Yüce Divan 152
2. Yüce Divan’ın Yetki Çerçevesi 156
a) Genel olarak 156
b) Suç isnadına ilişkin yetkiler 157
c) Koruma tedbirleri uygulama yetkisi 159
3. Yargılama Süresi 159
4. Soruşturma ve Yargılama Sürecinde Cumhurbaşkanının İşlemleri 160
5. Yüce Divan’ın Kararı 162
a) Toplantı ve karar yeter sayıları 162
b) Yeniden inceleme başvurusu 163
6. Yargılamanın Yenilenmesi 165
D. Cumhurbaşkanının Görevinin Sona Ermesi 165
1. 2017 Anayasa Değişiklikleri Öncesi Tartışmalar ve Yeni Düzenleme 165
2. Görevi Sona Erdiren Suçlar 167
SONUÇ. 171
KAYNAKLAR 177