Hukuk yargılama usûlünde gider avansı / Prof. Dr. Mustafa Serdar Özbek.

BİBLİYOGRAFYA 15
KISALTMALAR CETVELİ 29

GİRİŞ 33

BİRİNCİ BÖLÜM
ADALETE ERİŞİM HAKKI VEYARGILAMA GİDERLERİ

§ 1. ANAYASANIN HUKUK YARGILAMA USÛLÜNE ETKİSİ VE ADALETE ERİŞİM HAKKI 35
A) Hukuk Yargılama Usûlünde Anayasal İlkelerin Bağlayıcılığı 35
B) Hukuk Yargılama Usûlünde Adalete Erişim Hakkı 36
I- Genel Olarak Adalete Erişim Doktrini 36
II- Adalete Erişim Doktrininin Hukuk Yargılama Usûlüne Etkisi 42
III- Adalete Erişim Hakkının Kullanılması ile Yargılama Giderleri Arasındaki İlişki 47

§ 2. HAK ARAMA HÜRRİYETİNİN KULLANILMASI İLE YARGILAMA GİDERLERİ ARASINDAKİ DENGE 55
A) Hak Arama Hürriyetinin Hukuk Yargılama Usûlündeki Kullanım Biçimi Olarak Dava Açma Hakkı Yoluyla Mahkemeye Erişim 55
B) Hak Arama Hürriyetinin Kullanılmasında Yargılama Giderlerinin Etkisi 59

İKİNCİ BÖLÜM
MEVZUATTA GİDER AVANSI

§ 3. HUKUK YARGILAMA USÛLÜNDE GİDER AVANSININ DÜZENLENİŞİ 71
A) Gider Avansının HMK ve HUMK Bakımından Mukayesesi 71
B) Gider Avansına İlişkin Pozitif Hukuk Hükümleri 73
I- Davacının Gider Avansı Yatırma Yükümlülüğü 73
II- Dava Arkadaşlığında Gider Avansı Yatırma Yükümlülüğü 77
III- Karşı Davada Gider Avansı Yatırma Yükümlülüğü 78
IV- Davaya Müdahalede Gider Avansı Yatırma Yükümlülüğü 79
C) Gider Avansı Yatırma Zorunluluğunun Bulunduğu Dava ve İşler 79
I- Yazılı Yargılama Usûlüne Tâbi Dava ve İşler 79
II- Basit Yargılama Usûlüne Tâbi Dava ve İşler 80
III- Çekişmesiz Yargı İşleri 88
IV- Geçici Hukukî Koruma Tedbirleri 89

§ 4. İDARÎ YARGILAMA USÛLÜNDE GİDER AVANSININ DÜZENLENİŞİ 92

§ 5. DİĞER MAVZUAT HÜKÜMLERİNDE GİDER AVANSININ DÜZENLENİŞİ 95
A) İcra ve İflâs Kanununda Gider Avansı 96
I- Alacaklının Yapılmasını Talep Ettiği İcra Takip İşlemlerinin Masrafını Peşin Verme Zorunluluğu 96
II- Türkiye’de Mutad Meskeni Olmayan Alacaklı ile Ödeme Güçlüğü İçinde Bulunan Alacaklının İcra Takibinde Teminat Gösterme Zorunluluğunun Gereksizliği 97
B) Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Kanununda Gider Avansı 100
C) Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunda Gider Avansı 100
D) Noterlik Kanununda Gider Avansı 101
I- İlgilisinden Avans Olarak Alınacak Gider Kalemleri 101
II- Artan Gider Avansının İlgilisine İadesi 104
1) Harç, Vergi ve Değerli Kâğıt Bedelinden Artan Gider Avansının İlgilisine İadesi 104
2) Diğer Giderlerden Artan Gider Avansının İlgilisine İadesi 105
E) Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yollarında Gider Avansı 105
I- Tahkimde Gider Avansı 105
1) Millî Tahkimde Gider Avansı 105
2) Milletlerarası Tahkimde Gider Avansı 108
II- Arabuluculukta Gider Avansı 108
1) Dava Açıldıktan Sonra Arabuluculuğa Başvurulması 108
2) Dava Açılmadan Önce Arabuluculuğa Başvurulması 109

§ 6. MUKAYESELİ HUKUKTA GİDER AVANSI 111
A) Genel Olarak Gider Avansının Dava Şartı Olmaması 111
B) Macaristan Hukuk Yargılama Usûlünde Gider Avansı 112
C) İsrail Hukuk Yargılama Usûlünde Gider Avansı 113
D) İsviçre Hukuk Yargılama Usûlünde Gider Avansı 115
§ 7. GİDER AVANSI YATIRMA ZORUNLULUĞUNUN KABUL EDİLME AMACI 121
§ 8. GİDER AVANSININ KAPSAMI 125
A) Gider Avansını Oluşturan Masraf Kalemleri 125
B) Gider Avansının İçeriğinin ve MiktarınınGider Avansı Tarifesiyle Belirlenmesi 126

§ 9. GİDER AVANSI VE DELİL AVANSI AYIRIMI 129
A) Gider Avansının Delillerin İkamesi Avansını Kapsamaması 129
B) Yatırılmayan Delil Avansının Davanın Reddine Yol Açmaması 131
§ 10. HMK’NIN YÜRÜRLÜĞE GİRDİĞİ TARİHTE DERDEST OLAN DAVALARDA SADECE DELİL AVANSI İSTENEBİLMESİ 133

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
GİDER AVANSININ GENEL ESASLARI

§ 11. GİDER AVANSININ DAVA ŞARTI OLMASI 143
A) Genel Olarak Dava Şartları 143
B) Gider Avansının Olumlu Dava Şartı Olması 145
C) Tamamlanabilir Dava Şartı Noksanlığının İkmali İçin İlgili Tarafa Kesin Süre Verilmesi 146
D) Gider Avansının Mahkemece Verilen Kesin Süre İçinde Yatırılmaması Hâlinde Davanın Usûlden Reddine Karar Verilmesi 151
E) Delil İkame Avansının Dava Şartı Olmaması 156
F) Gider Avansının Dava Şartı Olmasının Eleştirisi 162
I- Gider ve Tamamlama Avansının Teknik Alamda Dava Şartlarıyla Bağdaşmaması 162
II- Gider Avansının Yatırılmış Olmasının Mahkemece Kendiliğinden Nazara Alınması 163
III- Gider Avansının Celse Ertelenmesine Yol Açmadan Yatırılması 167
IV- Delil İkame Avansının Yatırılmaması Hâlinde Talep Olunan Delilin İkamesinden Vazgeçilmiş Sayılması 173

§ 12. GİDER AVANSINA YÖNELİK ARA KARARININ İÇERİĞİ 177
A) Gider Avansına İlişkin Ara Kararının Hâkimin Şeklî Anlamda Sevk Yetkisi Kapsamında Olması 177
B) İhtaratlı Ara Kararında Tebligat ve Posta Gideri Avansı ile Delil İkamesi Avansının Ayrı Kalemler Hâlinde Belirtilmesi 178
C) Ara Kararının Kesin Süreye Uymamanın Yaptırımını İçerecek Şekilde Açık, Sade ve Sınırlı Olması 183
D) Gider Avansına İlişkin Ara Kararının Usûlüne Uygun Şekilde Tefhim veya Tebliğ Edilmesi 186
E) Gider Avansına İlişkin Ara Kararına İtiraz 187

§ 13. ADLÎ YARDIM TALEPLİ DAVALARDA GİDER AVANSI ALINMAMASI 190
A) Dava Açılmadan Önce Adlî Yardım Talebinde Bulunulması Hâlinde Gider Avansı 190
B) Davada Adlî Yardım Talebinde Bulunulması Hâlinde Gider Avansı 191

§ 14. GİDER AVANSININ İADESİ 194
A) Bakiye Gider Avansının İadesinin Hükmün Kesinleşmesinden Sonra Yapılması 194
B) Hükmün Kesinleşmesine Kadar Yapılacak Tebligat ve Posta Ücretlerinin Mevcut Gider Avansından Karşılanması 195
C) Bakiye Gider Avansının Mahkemece Re’sen İade Edilmesi 204
D) Artan Gider Avansının Bakiye Harca Mahsubu veya Haczi 208

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
GİDER AVANSININ YARGILAMA HUKUKUYLA İLİŞKİSİ

§ 15. GİDER AVANSININ İSPAT YÜKÜYLE İLİŞKİSİ 209
A) Yargılama Giderleri ile Delil İkame Yükü İlişkisi 209
B) Dava Şartı Olmayan Delil Avansının İspat Yüküne Göre Taraflara Yükletilmesi 212
1) Gider Avansının İspat ve Delil İkame Yükünün Davalıya Düştüğü Durumlarla Bağdaşmaması 212
2) Delil İkame Avansının Ödenmesine Ön İnceleme Aşaması veya Tahkikatın Başında Karar Verilmesi 216

§ 16. GİDER AVANSININ YARGILAMAYA HÂKİM OLAN İLKELERLE İLİŞKİSİ 223
A) Kendiliğinden Araştırma İlkesinin Geçerli Olduğu Davalarda Delil Avansını İçeren Gider Avansı Yatırma Zorunluluğunun Kanuna Aykırılığı 223
B) Tahkikat Sırasında İncelenmeyecek Bir Delil İçin Delil Avansını İçeren Gider Avansı Yatırma Zorunluluğunun Kanuna Aykırılığı 224

§ 17. DELİL AVANSINI İÇEREN GİDER AVANSININ DAVACIYA YÜKLEDİĞİ MALÎ KÜLFET 230
A) Delil Avansını İçeren Gider Avansının Davacının Dava Açarken Ödediği Para Miktarında Artışa Yol Açması 230
B) Yargılama Giderlerinin Yüksek Olup Olmadığı Belirlenirken Asgarî Ücret Miktarının Dikkate Alınması 232

§ 18. GİDER AVANSININ HAK ARAMA HÜRRİYETİ İLE İLİŞKİSİ 234
A) Delil Avansını İçeren Gider Avansı Yatırma Yükümlülüğünün Hak Arama Hürriyetini Sınırlaması 234
B) Gider Avansına İlişkin Kanun Hükümleri Hakkında İtiraz Yoluyla Anayasaya Aykırılık İddiasında Bulunulması 237

§ 19. İŞ VE TÜKETİCİ DAVALARINDA GİDER AVANSI 243
A) İşçiler ve Tüketiciler Gibi Zayıf Kitlelerin Adalete Erişim Hakkının Kısıtlanması 243
B) Yargılama Harç ve Giderleri Bakımından Mevzuatta Öngörülen İstisnalar 245
C) İş ve Tüketici Mahkemelerinde Gider Avansı Yatırma Zorunluluğu Yönünden İstisna Tanınması İhtiyacı 249

SONUÇ. 253