Öz-eleştirel ruminasyon ve reaktif satın alma arasındaki ilişkide öz-farkındalığın rolünün incelenmesi / Özge Çolak ; thesis advisor Gözde İkizer.

Tez (Yüksek Lisans)--TOBB ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Temmuz 2025.

Bireyler, yaşamları boyunca çeşitli olumsuz durumları ve duyguları deneyimlemektedir. Olumsuz durum ve duygular doğaları gereği acı veridir. Bu acı ile başa çıkabilmek için bireyler bazen kompulsif satın alma gibi işlevsel olmayan baş etme yollarını kullanmaktadır. Tez çalışmasının amacı yetişkin bireylerde öz-eleştirel ruminasyon ve kompulsif satın almanın alt boyutu olan reaktif satın alma arasındaki ilişkiyi incelemek ve bu ilişkide öz-farkındalığın aracı rolünü test etmektir. Çalışmanın örneklemi 167 katılımcıdan oluşmaktadır. Tez çalışmasında sırasıyla Demografik Bilgi Formu, Öz-eleştirel Ruminasyon Ölçeği, Kompulsif Satın Alma Ölçeği'nin reaktif satın alma alt boyutu ve Öz-Bilinç Ölçeği'nin içsel öz-farkındalık alt boyutu kullanılmıştır. Yapılan aracılık analizinin bulguları incelendiğinde öz-eleştirel ruminasyon ile reaktif satın alma davranışı arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki varken öz-eleştirel ruminasyon ile öz-farkındalık ve öz-farkındalık ile reaktif satın alma davranışı arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki vardır. Ancak beklenenin aksine öz-eleştirel ruminasyon ile reaktif satın alma davranışı arasındaki ilişkiye öz farkındalık aracılık etmemektedir. Bulgular, mevcut alanyazın bağlamında tartışılmıştır.

Individuals experience various negative situations and emotions throughout their lives. Negative situations and emotions are inherently painful. To cope with this pain, individuals sometimes use dysfunctional coping strategies such as compulsive buying. The purpose of this thesis study is to examine the relationship between self-critical rumination and reactive buying, which is a subdimension of compulsive buying, in adult individuals, and to test the mediating role of self-awareness in this relationship. The study sample consists of 167 participants. In the thesis study, the Demographic Information Form, the Self-Critical Rumination Scale, the reactive buying subdimension of the Compulsive Buying Scale, and the internal self-awareness subdimension of the Self-Consciousness Scale were used, respectively. When the findings of the mediation analysis were examined, there was a significant positive relationship between self-critical rumination and reactive buying behaviour. Additionally, significant negative relationships were found between self-critical rumination and self-awareness, as well as between reactive buying behaviour and selfawareness. However, contrary to expectations, self-awareness did not mediate the relationship between self-critical rumination and reactive buying behaviour. The findings are discussed within the context of the existing literature.