Mısır'da Arap milliyetçi fikirlerin oluşumunda, islami modernizm ve Reşid Rıza / Azra Toker; thesis advisor Serdar Sayan.

Tez (Yüksek Lisans)--TOBB ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Nisan 2023.

Arap milliyetçiliğinin nerede nasıl başladığına yönelik tartışmalar henüz bir sonuca ulaşmamış gözükmektedir. Ayrıca 19. yüzyılın sonlarında Müslüman Araplar arasında milliyetçi fikirlerin oluşumunda İslami modernistlerin söylemlerinin etkilerinin de çok fazla çalışılmadığını söyleyebiliriz. İslami modernistler hakkında yapılan çalışmalar onların daha çok teolojik görüşlerine, İslam hukuku (fıkh) alanındaki reformlarına yer vermekte olup onların siyasi ve milliyetçi fikirlerle olan ilişkileri üzerinde pek durulmamıştır. Bu sebeple, elinizdeki bu çalışma aradaki bağlantıyı analiz etmek adına Mısır'da 19. yüzyıl itibariyle oluşan ortama ve İslami modernistlerin fikirlerinin oluşumuyla ilişkisine odaklanmıştır. Bununla birlikte İslami modernistlerin fikirlerinin 20. yüzyılın başlarında Müslüman Araplar arasında etnik bilincin ve milliyetçi fikirlerin oluşumuna nasıl etki ettiği konusu da bu bağlama yerleştirilecektir. Bu doğrultuda çalışmamızda İslami modernizmin güçlü savunucusu Reşid Rıza'nın, İslam reformu, İslam birliği, sömürgecilik, Osmanlı yönetimi, hilafet, Araplar ve milliyetçilik üzerine olan söylemleri incelemeye alınmıştır. Mısır'daki ortamın ve dönemin genel konjonktürünün Reşid Rıza'nın fikirlerinin oluşumunda oynadığı rolü incelemek adına çalışmamızda kültürel analiz yöntemi tercih edilmiş olup; ilk önce Kavalalı Mehmet Ali Paşa dönemiyle başlayan Mısır modernleşmesinden, I. Dünya Savaşı'na kadar Mısır'daki İngiliz idaresi incelenmiş, ardından İslami modernizm ve Reşid Rıza'nın fikirleri ele alınmıştır.

Discussions on where and how Arab nationalism started seems to have not reached a conclusion yet. Also, we can say that the effects of the discourses of Islamic modernists on the formation of nationalist ideas among Muslim Arabs at the end of the 19th century were not studied much. In addition, studies on Islamic modernists mostly focus on their theological views and reforms in the field of Islamic law (fiqh), and their relations with political and nationalist ideas have not been emphasized much. For this reason, this study focuses on the environment in Egypt as of the 19th century and its relationship with the formation of Islamic modernists' ideas in order to analyze the link. However, the issue of how the ideas of Islamic modernists influenced the formation of ethnic consciousness and nationalist ideas among Muslim Arabs in the early 20th century will also be placed in this context. At this point, in our study, the discourses of Reşid Rıza, a strong defender of Islamic modernism, on Islamic reform, Islamic unity, colonialism, Ottoman rule, caliphate, Arabs and nationalism were examined. In order to examine the role played by the environment in Egypt and the general conjuncture of the period in the formation of Reşid Rıza's ideas, the method of cultural analysis was preferred in our study and firstly, the modernization of Egypt, which started with the period of Kavalalı Mehmet Ali Pasha, to the British administration in Egypt until the World War I was discussed and then, Islamic modernism and the ideas of Reşid Rıza were discussed.