Tez (Yüksek Lisans)--TOBB ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Temmuz 2019.

Bu çalışmanın amacı, tüketici davranışlarında genellikle kültürel olarak ele alınan hediyeleşme kavramını, sosyal ve psikolojik açıdan inceleyerek yazına bir katkıda bulunmaktır. Bu amaçla, hediye alan ve veren arasındaki ilişkinin uygun ve uygun olmayan hediye sonrasında nasıl değiştiğini tespit etmeye yönelik, senaryoya dayalı deneysel bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, hediye verilen ortamda hediye alan kişinin tek başına olduğu, sevdiği ve sevmediği bir kişinin olduğu, ayrıca, sevdiği ve sevmediği birçok kişinin olduğu ortamlar arasında karşılaştırma da yapılarak ilginç farklar elde edilmiştir. Tezde hediyenin uygunluğu ve hediye verilen ortamın; sosyal ilişkiye, hediyeden duyulan memnuniyete ve hediyeye karşılık vermek isteğine olan etkisi üzerinde çalışılmıştır. Bu inceleme için bir özel üniversitenin çoğunluğun yaş aralığı 18-26 olan 459 öğrencisine yüz yüze anket yapılmıştır. Bu öğrencilerden elde edilen veriler SPSS programına yüklenmiş, öncelikle anket soruları için güvenilirlik testi sonrasında ise; veriler üzerinden bağımsız örneklem t-test ve eşleştirilmiş örneklem testi uygulanmıştır. Yapılan analizler sonucunda dikkat çeken bir bulgu, hediyenin uygun bulunmaması durumunda bu uygunsuz hediyenin sosyal ilişki üzerinde olumsuz bir etki gösterdiğini ortaya koymuştur. Daha sonra veri üzerinden gerekli regresyon analizleri yapılmış, hediye verilen ortamda diğer kişilerin varlığının mevcut sosyal ilişkiye olumsuz bir etkisi olduğu da anlaşılmıştır. Son olarak, bağımsız bir değişken olarak toplumsal cinsiyet ele alındığında, hediyenin uygunluğu ve hediye verilen ortamın, hediyeden duyulan memnuniyet ve sosyal ilişki açısından cinsiyetler arası farkın az olduğu, fakat hediyeye karşılık verme isteğinde anlamlı bir farkın güçlü olduğu bulgulanmıştır. Tüm bu sonuçlar doğrultusunda araştırmacılara ve bu bilgilerin faydalı olacağı düşülen uygulayıcılara birtakım tavsiyeler verilmiş ve gelecekteki çalışmalar için hediyenin fiyatı, hediye alan ve veren kişilerin beklentileri arasındaki varsa tezatlık veya benzerlik durumları, hediyenin Türk kültüründeki yeri ve önemi de baz alınarak incelenebilecek daha kapsamlı çalışmalar benzeri öneriler getirilmiştir.

The purpose of this study is to contribute to the literature by examining the concept of gifting which is generally considered culturally in consumer behavior from a social-psychological perspective. A scenario based experimental study was conducted to determine how the relationship between the gift recipient and the person who gives the gift changed after the appropriate and inappropriate gift. In addition, in the room where the gift was given, the difference was obtained by comparing conditions such as, the place where the gift recipient was alone, each person that he loved and disliked, the people who he loved and disliked.In the thesis, the suitability of the gift and the environment that given the gift studied in terms of social relationship, satisfaction with the gift and the desire to respond to the gift.For this study, face to face surveys of 459 students of the age range 18-26 were applied in a private university. The data obtained from these students were uploaded to SPSS program. Firstly reliability test was applied for the questionnaire questions. Then; independent sample t-test and paired sample test were applied to the data. A striking finding as a result of the analyzes revealed that this gift had a negative effect on the social relationship if the gift was not found appropriate. Afterwards, necessary regression analyzes were performed on the data and it was understood that the presence of other people in the gift-giving environment had a negative effect on the existing social relationship. Finally, gender was taken as an independent variable. It was found that the difference between the genders was low in terms of the suitability of the gift and the environment in which the gift was given, the satisfaction and social relationship of the gift. Yet, there was a significant difference in the desire to respond to the gift. In the light of these results, some recommendations were given to researchers and practitioners who were thought to be useful for this information and suggestions which were made on issues such as the price of the gift, the contradictions of similarities between the gifts and the expectations of the recipients, and the place and importance of the gift in Turkish culture, for future studies.

In Turkish; abstract in Turkish and English.