Tez (Yüksek Lisans)--TOBB ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Aralık 2023.

Ürün-spesifik takıntılı tüketim, genellikle bir ürüne karşı aşırı ve takıntılı bir ilgi ve tüketim eğilimini ifade eder ve bireylerin bir ürüne karşı hissettiği güçlü ve kontrol edilemez istekler ve tüketim üzerine yoğun bir dürtü veya bağlılık hissi ile gerçekleşir. Ancak alan yazında tek ürüne yönelik takıntılı tüketimi ve bu tüketimi nelerin etkilediğini tüketici davranışları çerçevesinde incelenmediği fark edilmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada ürün-spesifik takıntılı tüketim yapan tüketicilerin tüketim davranışları incelenmiştir. Bu tez kapsamında kompulsif satın alma davranışının ürün-spesifik takıntılı tüketim davranışına etkisi arasındaki ilişkide Öz Belirleme Teorisi kapsamında nedensellik yönelimlerinin aracılık etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada 18 ile 74 yaş arasındaki yetişkin 372 kişiye çevirimiçi ortamda anket uygulanmıştır. Araştırmaya konu olan modelin analizini yapmak için Hayes'in (2013) SPSS için geliştirdiği Process Makro eklentisi kullanılmıştır. Process Makro'da Model 4 analizi esas alınmıştır. Model 4 analizi sonucu kompulsif satın alma davranışı ile ürün-spesifik takıntılı tüketim davranışına etkisi arasındaki ilişki istatiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Bu ilişkide özerk ve kontrol yönelimlerinin aracı etkisi istatiksel olarak anlamlı bulunurken kişisel olmayan yönelimin aracı etkisi anlamını yitirmiştir.

Item-obsessive consumption generally refers to an excessive and obsessive interest and tendency to consume a particular item, occurring with strong and uncontrollable desires and intense impulses or attachments towards consuming a item that individuals feel. However, it has been noticed that in the literature, obsessive consumption focused on a single item and what influences this consumption have not been examined within the framework of consumer behavior. Therefore, in this study, the consumption behaviors of consumers who engage in item-obsessive consumption have been examined. This thesis aims to investigate the mediating effect of causality orientations within the framework of Self-Determination Theory in the relationship between compulsive buying behavior and item-obsessive consumption behavior. In the study, a survey was conducted online with 372 adults aged between 18 and 74. Hayes's (2013) Process Macro extension for SPSS was used to analyze the model under investigation. The analysis was based on Model 4 in the Process Macro. As a result of the Model 4 analysis, the relationship between compulsive buying behavior and the impact on item-obsessive consumption behavior was found to be statistically significant. In this relationship, the mediating effects of autonomous and controlled orientations were found to be statistically significant, while the mediating effect of the impersonal orientation has lost its significance.